ثواب کسیکه طلب خود را از شخصی که توانایی پرداخت آنرا ندارد و طلب را بر وی می بخشد.

جواب)الحمدلله،

اولا مهلت دادن به شخص بده کاری که قادر به پرداخت قرضش نیست، از وظائف هر مسلمان است، خداوند در قرآن میفرماید:

وَإِن کَانَ ذُو عُسْرَةٍ فَنَظِرَةٌ إِلَیٰ مَیْسَرَةٍ وَأَن تَصَدَّقُوا خَیْرٌ لَّکُمْ إِن کُنتُمْ تَعْلَمُونَ ﴿البقرة: 280﴾

«و اگر بدهکار تنگدست‌بود» (و مالی‌را نیافت‌تا بدان‌وام‌خویش‌را بپردازد) «پس‌لازم‌است‌مهلت‌دهید تا» (هنگام)‌«گشایش‌» (و توانگری‌وی‌. مفاد این‌آیه ‌کریمه‌عام‌است‌درباره‌تمام‌کسانی‌که‌بدهکارند) «و اگر بدانید؛ بخشیدن‌آن‌برایتان ‌بهتر است‌» (یعنی: برای‌شما بهتر است‌که‌وام‌را از آنان‌که‌به ‌راستی‌قدرت‌پرداخت‌ندارند، کاملا ساقط نمایید و صرفا به‌دادن‌مهلت‌به‌آنها اکتفا نکنید.)

بنابراین واجب است بر شخص طلبکار که به بدهکارش که توانایی پرداخت وام نیست مهلت بدهد، و جائز نیست که او را زندانی کند، و باید به او مهلت دهد تا بتواند قرضش را ادا کند، و یا اینکه که جزئی و یا کل طلبش را ببخشد، مگر اینکه شخص توانگر عمدا از پرداخت قرضش ممانعت ورزد، که در اینصورت شخص طلبکار میتواند مجازاتش کند بدلیل قول پیامبر صلی الله علیه و سلم که فرمودند: "لَی الواجد یحل عرضه و عقوبته" (روایت ابو داوود 3611/56/10)، یعنی: «خودداری توانگر از پرداخت قرض، آبروریزی و مجازاتش حلال میشود»، و همچنین جائز نیست که شخص توانگر عمدا قرضش را بتأخیر بیاندازد، پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمودند: "مطل الغنی ظلم" (متفق علیه)، یعنی: «ظلم است که توانگر ادای قرض را به تأخیر بیاندازد».

ولی مهلت دادن و بخشیدن قرض آنهایی که تنگدست هستند دارای اجر و پاداش بسیار بزرگی است که شایسته هر مسلمان است که در حیاتش آنرا عملی کرده باشد و نه فقط در کتاب آنرا خوانده باشد و یا اینکه شنیده باشد، و برخی از احادیث در فضل قرض دادن و مهلت دادن و بخشیدن ان بشرح زیر هستند:

از ابوهریره روایت است که پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمود : "من نفس عن مسلم کربة من کرب الدنیا نفس الله عنه کربة من کرب یوم القیامة، و من یسر علی معسر یسر الله علیه فی الدنیا و الآخرة، والله فیعون العبد مادام العبد فی عون أخیه" (روایت مسلم 2699/2074/4) «هرکس یک گرفتاری از گرفتاریهای دنیا را از مسلمانی بردارد، خداوند یکی از گرفتاریهای قیامت را از او برمی‌دارد، و کسی که بر تنگدستی آسان بگیرد، خداوند در دنیا و آخرت بر او آسان می‌گیرد، و خداوند یار و یاور بنده است تا آن وقت که بنده یاور برادرش باشد».

و پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمودند: "من سره أن یظله الله یوم لا ظل إلا ظله، فَلْیُیَسِّر علی معسر أو لیضع عنه" (حدیث صحیح)

«هر کس‌دوست‌دارد که‌خداوند او را در سایه‌عرش‌خویش‌جای‌دهد - در روزی‌که‌سایه‌ای‌جز سایه‌او نیست‌پس‌باید بر تنگدست‌آسان‌بگیرد، یا اصلا وام‌را بر او ببخشد».

و فرمودند: "من نفس عن غریمه أو محا عنه ، کان فی ظل العرش یوم القیامة" (روایت احمد)

«کسی که بر بدهکارش آسان بگیرد و یا او را ببخشد، در روز قیامت در زیر سایه عرش خداوند قرار خواهد گرفت».

و در حدیثی دیگر مقداد نقل میکند که شنید پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمودند: "تُدْنی الشَّمْسُ یَومَ القِیَامَةِ مِنَ الخَلْقِ حتَّی تَکُونَ مِنْهُمْ کَمِقْدَارِ مِیل" قَالَ سُلَیمُ بْنُ عَامرٍ الرَّاوی عنْ المِقْدَاد: فَوَاللَّهِ مَا أَدْرِی ما یَعْنی بِالمیل، أَمَسَافَةَ الأَرضِ أَمِ المِیل الَّذی تُکْتَحَلُ بِهِ العیْنُ « فَیَکُونُ النَّاسُ عَلَی قَدْرِ أَعْمالِهمْ فی العَرَق، فَمِنْهُمْ مَنْ یَکُونُ إِلی کعْبَیْه، وَمِنْهُمْ مَنْ یَکُونُ إِلی رُکْبَتَیْه، ومِنْهُمْ منْ یَکون إِلی حِقْوَیْهِ ومِنْهُمْ مَنْ یُلْجِمُهُ العَرَقُ إِلجاماً » وَأَشَارَ رسول اللَّه صَلّی اللهُ عَلَیْهِ وسَلَّم بِیدِهِ إِلی فِیه (روایت مسلم)

«در روز قیامت آفتاب به اندازهء یک میل بالای سر مردم فرو می آید».

سلیم بن عامر راوی از مقداد رضی الله عنه روایت می کند که قسم بخدا نمی دانم هدفش از میل چه بود؟ آیا مسافت زمین بود یا میلی بود که با آن چشم را سرمه می کنند. «و مردم به اندازهء اعمال شان عرق می کنند، برخی از ایشان تا شتالنگ و برخی را تا زانوها و برخی را تا کمربند و برخی را تا بناگوش عرق می گیرد و رسول الله صلی الله علیه وسلم بدست شان تا دهنش اشاره فرمود».

و در حدیثی دیگر پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمودند: "یَعْرَقُ النَّاسُ یَوْمَ القِیامَةِ حَتَّی یذْهَب عَرَقُهُمْ فی الأَرْضِ سَبْعِینَ ذِراعا، ویُلْجِمُهُمْ حَتَّی یَبْلُغَ آذَانَهُمْ" (متفقٌ علیه)

«مردم در روز قیامت عرق می کنند و عرق شان هفتاد گز در زمین فرو می رود و عرق آنها را به زیر گرفته تا به گوشهای شان می رسد».

پس در اینروز که فرد گناهکار در زیر آفتاب غرق در عرق خود خواهند بود، در روزی که اندازه آن برابر با پنجاه هزار سال باشد، آیا شایسته نیست که خود را محفوظ نگه داریم فقط با بخشش مبلغی از مال خود از شخص بدهکار؟

و در حدیثی دیگر پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمودند: "أتی الله بعبد من عبیده یوم القیامة، قال: ماذا عملت لی فی الدنیا؟ فقال: ما عملت لک یا رب مثقال ذرة فی الدنیا أرجوک بها، قالها ثلاث مرات، قال العبد عند آخرها: یا رب، إنک أعطیتنی فضل مال، وکنت رجلا أبایع الناس وکان من خلقی الجواز، فکنت أیسر علی الموسر، وأنظر المعسر. قال: فیقول الله، عز وجل: أنا أحق من ییسر، ادخل الجنة" (متفق علیه)

«خداوند در روز قیامت بنده ای از بندگانش را میاورد و از او میپرسد: تو در دنیا چکار کردی؟ او میگوید: بارخدایا، من در دنیا به اندازه دانه خردلی هم برای تو کار خیری نکرده ام که امروزه امید نجاتم باشد، و سه بار این جمله را تکرار میکند، ولی در آخر میگوید: "ای پروردگار، به من مال زیادی داده بودی و با مردم تجارت میکردم و رفتارم این بود که از آنها گذشت کنم، و بر توانگر آسان بگیرم و تنگدست را مهلت دهم. خداوند عز و جل به او میگوید: من در آسان گرفتن از تو سزاوارترم، وارد بهشت شو».

و فرمودند: "کان تاجر یداین الناس، فإذا رأی معسرا قال لفتیانه: تجاوزوا عنه، لعل الله یتجاوز عنا، فتجاوز الله عنه" (روایت بخاری)

«تاجری به مردم قرض میداد، و هر گاه تنگدستی را مییافت به غلامانش میگفت: از او بگذرید، تا شاید خداوند نیز از (گناهان) ما بگذرد، پس (نتیجه این شد که) خداوند او را بخشید».

و فرمودند: "إن رجلا کان فیمن کان قبلکم أتاه الملک لیقبض روحه ، فقیل له : هل عملت من خیر؟ قال : ما أعلم ، قیل له : انظر، فقال : ما أعلم شیئا، غیر أنی کنت أبایع الناس فی الدنیا وأجازیهم، فأنظر الموسر، وأتجاوز عن المعسر، فأدخله الله الجنة" (روایت بخاری)

«یکی از کسانی که قبل از شما زندگی میکرد، ملک الموت (برای قبض روحش) نزد او آمد و به او مرد گفته شد: آیا تا بحال کار نیکی انجام داده ای؟ او گفت: چیزی در نظرم نیست. به او گفته شد: بیاد خود بیاور. او گفت: چیزی در نظرم نیست، مگر اینکه با مردم در دنیا تجارت میکردم (و به آنها قرض میدادم) و آنها را پاداش میدادم، بدین جهت که اشخاص توانگر را مهلت میدادم و اشخاص تنگدست را میخشیدم. پس خداوند او را (بخاطر این عمل او را بخشید و) بهشتی کرد».

و در صحیح مسلم از ابو قتاده وارد شده است که: "ان أبا قتادة کان له دین علی رجل، وکان یأتیه یتقاضاه، فیختبئ منه، فجاء ذات یوم فخرج صبی فسأله عنه، فقال: نعم، هو فی البیت یأکل خزیرة فناداه: یا فلان، اخرج، فقد أخبرت أنک هاهنا فخرج إلیه، فقال: ما یغیبک عنی؟ فقال: إنی معسر، ولیس عندی. قال: آلله إنک معسر؟ قال: نعم. فبکی أبو قتادة، ثم قال: سمعت رسول الله صلی الله علیه وسلم یقول: "من نفس عن غریمه -أو محا عنه -کان فی ظل العرش یوم القیامة" (روایت مسلم)

«از عبدالله بن ابی قتاده روایت است که ابا قتادة دنبال بدهکاری می گشت که وقتی که به سراغش میرسید از او پنهان میشد . روزی به سراغش آمد و بچه ای از خانه ان بدهکار خارج شد، از او پرسید که آیا پدرش در خانه است؟ آن پسر (که از قضیه خبری نداشت) به او گفت: بله، او در خانه است و مشغول خوردن است"، سپس او را صدا کرد و گفت: "ای فلان، از خانه ات خارج شو زیرا با خبر شدم که تو آنجا پنهان شده ای"، سپس آن بدهکار خارج شد و ابو قتاده به او گفت: "چرا از من پنهان میشوی؟"، بدهکار گفت : "من فقیر و تنگدست هستم" . ابو قتاده گفت: "به خدا؟" او گفت : "به خدا". سپس ابو قتاده گریه کرد و گفت : "به راستی که از رسول خدا صلی الله علیه وسلم شنیدم که فرمود: هرکس بدهکارش را مهلت دهد و یا قرضش را ببخشد، روز قیامت زیر سایه عرش خداوند خواهد بود" (سپس قرضش را بخشید).

و پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمودند: "أحب الناس إلی الله تعالی أنفعهم للناس ، وأحب الأعمال إلی الله عز وجل سرور یدخله علی مسلم ، أو یکشف عنه کربة ، أو یقضی عنه دَیْنا" (روایت طبرانی)

«محبوبترین مردم نزد خداوند آنهایی هستند که بیشترین منفعت را به مردم میرسانند، و دوستدارترین اعمال نزد خداوند آنست که کسی سرور و خوشحالی را به قلب مسلمانی وارد کند، و یا مصیبتی را از او دور کند، و یا قرضی را بجای او پرداخت کند».

و در حدیثی دیگر پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمودند: "إن لله أقواما اختصهم بالنعم لمنافع العباد" (روایت طبرانی)

«خداوند بندکان بخصوصی دارد که آنها را برای منفعت به مردم برگزیده است».

و فرمودند: "رحم الله عبدا سمحاً إذا باع ، سمحاً إذا اشتری ، سمحاً إذا قضی ، سمحا إذا اقتضی" (روایت بخاری)

«خداوند رحمت کند کسی که آسانگیر باشد هنگام خرید و فروش کند و هنگامی که قرض کند و هنگامی که قرض را طلب کند».

و فرمودند: "من یسر علی معسر یسر الله علیه فی الدنیا والآخرة" (روایت مسلم)

«کسی که بر تنکدستی اسانکیر باشد، خداوند در دنیا و اخرت بر او اسان میکیرد».

از ابن مسعود روایت است که پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمود : "ما من مسلم یقرض مسلما قرضا مرتین إلا کان کصدقتها مرة" (صحیح – روایت ابن ماجة : 1956)

«هر مسلمانی که دوبار به مسلمانی قرض بدهد، مانند این است که یکبار به او صدقه داده باشد».

و از عبدالله بن عمر رضی الله عنهما روایت است که رسول خدا صلی الله علیه و سلم فرمودند: «مسلمان برادر مسلمان است و بر او ظلم نمی کند و تنهایش نمی گذارد ، و هرکس به دنبال (برطرف کردن) نیاز برادرش باشد خداوند نیز در پی بر طرف کردن نیاز او خواهد بود و هر کس از مسلمان بلا و مصیبتی را رفع کند خداوند مصیبت روز قیامت را از او دور می کند و هر کس (عیب) مسلمانی را پنهان کند خداوند (عیوب و گناهان ) اورا در روز قیامت (از دیگران ) پنهان می کند» (روایت از بخاری و مسلم).

و فرمودند: "من أنظر معسرًا فله بکل یوم مثله صدقة ". قال: ثم سمعته یقول: "من أنظر معسرًا فله بکل یوم مثلاه صدقة". قلت: سمعتک -یا رسول الله -تقول: "من أنظر معسرًا فله بکل یوم مثله صدقة". ثم سمعتک تقول: "من أنظر معسرا فله بکل یوم مثلاه صدقة"؟! قال: "له بکل یوم مثله صدقة قبل أن یحل الدین، فإذا حل الدین فأنظره، فله بکل یوم مثلاه صدقة" (المسند : 5/360)

«کسی که تنگدستی را مهلت دهد، به ازای هر روز مهلت دادن به اندازه مبلغ آن قرض پاداش صدقه دارد"، صحابی گفت: "سپس از پیامبر صلی الله علیه و سلم شنیدم که فرمود: " کسی که تنگدستی را مهلت دهد، به ازای هر روز مهلت دادن به اندازه دو برابر مبلغ آن قرض پاداش صدقه دارد"، آن صحابی به پیامبر صلی الله علیه و سلم گفت: "ای رسول خدا، شنیدم که فرمودید: " کسی که تنگدستی را مهلت دهد، به ازای هر روز مهلت دادن به اندازه مبلغ آن قرض پاداش صدقه دارد"، ولی سپس شنیدم که فرمودید: " کسی که تنگدستی را مهلت دهد، به ازای هر روز مهلت دادن به اندازه دو برابر مبلغ آن قرض پاداش صدقه دارد"؟! پیامبر صلی الله علیه و سلم در جواب فرمودند: "اگر (شخص طلبکار) قبل از سر رصید وام (به بدهکارش) مهلت داده باشد و به او مهلت دهد، در اینصورت به ازای هر روز مهلت دادن به اندازه مبلغ آن قرض پاداش صدقه دارد، ولی اگر بعد از سر رصید وام به بدهکارش مهلت دهد، در اینصورت به ازای هر روز مهلت دادن به اندازه مبلغ آن قرض پاداش صدقه دارد».

بنابراین از آنچه که ذکر شد، پیامبر صلی الله علیه و سلم فضل کمک به دیگران و بدهکاران را بیان فرموده است، و بطور خلاصه کسی که به بدهکارش مهلت دهد و یا بدهی او را ببخشد، در اینصورت پاداشهای زیر نصیبش میشود:

1-    در روز قیامت زیر سایه عرش خداوند خواهد بود.

2-  اجر و پاداش قرض دادن یک مبلغ، برابر است با نصف پاداش صدقه دادن آن مبلغ، یعنی اگر مبلغ 100 دولار به کسی قرض دهد، بمحض قرض دادن مانند این است که مبلغ 50 دلار را صدقه داده باشد، علاوه بر پاداشهای دیگر که روز بروز تا وقت سر رصید وام نصیبش میشود.

3-  به اندازه هر روز مهلت به بدهکارش به اندازه مبلغ آن قرض، و یا دو برابر آن مبلغ پاداش میگیرد، بعنوان مثال، اگر به کسی مبلغ 100 دولار تا مدتی قرض بدهد، مثل اینست که هر روز به اندازه ی 100 دولار صدقه میدهد، ولی اگر 10 روز گذشت و به بدهکارش مهلت بیشتری بدهد، در اینصورت مثل این است که به ازای هر روز مبلغ 200 دلار صدقه میدهد !

4-    خداوند مشکلات دنیوی و اخرویش را برای او حل میکند.

5-    یکی از محبوبترین اعمال نزد خداوند را انجام داده است.

6-    بخاطر این آسانگیری، خداوند نیز در دنیا و آخرت بر او آسان میگیرد و از گناهانش میگذرد.

7-    خداوند او را زیر رحمت خود قرار میدهد.

و عاقل کسی است که دنیایش بخاطر آخرتش فدا میکند، و بخاطر این اجر و پاداش از مال خود میگذرد و بر بدهکارش آسان میگیرد و یا او را میبخشد.

ولی در اینجا لازم به تذکر چهار مسئله هست:

(1) شخص طلبکار نباید بخشش او با منت گذاشتن و اذیت و آزار همراه باشد، وگرنه ثوابش باطل میشود و گناهکار میشود، بلکه باید با نیکی قرضش را طلب کند.

پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمودند: "من طالب حقا فلیطلبه فی عفاف، واف أو غیر واف" (صحیح – روایت ابن ماجة : 1965)

«هر کسی حق خود را مطالبه کرد، باید آنرا به نیکی مطالبه کند خواه، حق خود را کامل بگیرد یا نگیرد».

(2) شخص بدهکار باید ادای قرضش را به نیکی انجام دهد.

از ابوهریره روایت است : "کان لرجل علی النبی صلی الله علیه و سلم سن من الإبل، فجاءه یتقاضاه فقال النبی صلی الله علیه و سلم أعطوه، فطلبوا سنه، فلم یجدوا إلا سنا فوقها فقال : أعطوه فقال : أوفیتنی أوفی الله بک، قال النبی صلی الله علیه و سلم إن خیارکم أحسنکم قضاء" (متفق علیه) «پیامبر صلی الله علیه و سلم شتری به مردی بدهکار بود. آن مرد نزد پیامبر آمد و شترش را خواست. پیامبر فرمود : (شتر را) به او بدهید، لذا دنبال شتری مثل شتر او گشتند ولی نیافتند، شتری بزرگتر پیدا کردند. پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمود : (این شتر را) به او بدهید، مرد گفت: حق مرا به صورت کامل ادا کردی خداوند حق شما را ادا کند. پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمود : بهترین شما کسی است که به بهترین وجه قرضش را ادا کند».

از جابر بن عبدالله رضی الله عنه  روایت است : "أتیت النبی صلی الله علیه و سلم و هو فی المسجد – قال مسعر أراه قال ضحی – فقال : صل رکعتین، وکان لی علیه دین فقضانی و زادنی" (بخاری 2394/59/5)

«پیامبر صلی الله علیه و سلم در مسجد نشسته بود نزد او رفتم، - مسعر – گوید : به نظرم جابر گفت : هنگام ضحی بود، که پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمود : دو رکعت نماز بخوان، پیامبر به من بدهکار بود، آن بدهی و چیزی بیشتر از آن را به من داد».

از اسماعیل بن ابراهیم بن عبدالله ابن أبی ربیعه مخزومی از پدرش از جدش روایت است : "أن النبی صلی الله علیه و سلم إستلف منه حین غزا حنینا ثلاثین أوأربعین ألفا، فلما قدم قضاها إیاه، ثم قال له النبی صلی الله علیه و سلم بارک الله لک فی أهلک و مالک، إنما جزاء السلف الوفاء والحمد" (روایت نسائی 314/7)

«پیامبر صلی الله علیه و سلم هنگام غزوه حنین سی یا چهل هزار از من قرض گرفت وقتی برگشت آنرا به من پس داد و فرمود : خداوند در مال و خانواده‌ات برکت دهد، پاداش قرض این است که آن را به صاحبش برگردانی و از او تشکر کنی».

(3) هر قرضی که منفعتی به دنبال داشته باشد ربا است.

از ابوبرده روایت است : "قدمت المدینة فلقیت عبدالله بن سلام : فقال : انطلق معی إلی المنزل، فأسقیک فی قدح شرب فیه رسول الله صلی الله علیه و سلم  و تصلی فی مسجد صلی فیه، فانطلقت معه، فسقانی سویقا، وأطعمنی تمرا، وصلیت فی مسجده، فقال لی : إنک فی أرض الربا فیها فاش، و إن من أبواب الربا أن أحدکم یقرض القرض إلی أجل فإذا بلغ أتاه به وبسلة فیها هدیة، فاتق تلک السلة و ما فیها" (بخاری 342 و 3814)

«به مدینه رفتم و عبدالله بن سلام را دیدم. گفت : بیا با هم به خانه برویم، تا در ظرفی که پیامبر صلی الله علیه و سلم با آن آب نوشیده به تو آب بنوشانم، و در مسجدی که پیامبر صلی الله علیه و سلم نماز خوانده نماز بخوانی، با او رفتم و مقداری سویق (نوعی نوشیدنی) و خرما به من داد، و در مسجدش نماز خواندم، به من گفت : تو در سرزمینی هستی که ربا در آن شایع است و یکی از روشهای ربا آن است که یکی از شما برای مدتی قرضی را می‌دهد، و هنگام بازپرداخت قرض شخص بدهکار آن را با سبدی هدیه برمی‌گرداند، لذا از آن سبد و محتوای آن پرهیز کن».

ولی اگر شخص بدهکار هنگام سر رصید وام علاوه بر مبلغ قرض از خودش هدیه و یا مبلغی بیشتر به طلبکار ادا کند، اشکالی ندارد بلکه مستحب است، همانطور که در احادیث نقاط (2) در بالا ذکر شد، ولی اگر شرط باشد که مبلغ بیشتری ادا کند و یا همراه با هدیه باشد در اینصورت ربا و سود بحساب میاید که حرام است.

(4) جائز نیست که شخص بدهکار سوء استفاده کند و قرض کند و نیت برگشت مبلغ به صاحبش نداشته باشد وگرنه دزد بحساب میاید.

خداوند متعال فرموده است که امانات (مانند قرض و غیره) به صاحبش بازگشته شود:

"إنَّ اللهَ یأمُرُکُم أن تؤَدُّوا الأمَانَاتِ إلَی أهلِهَا وَ إذَا حَکَمتُم بَینَ النَّاسِ أن تَحکُمُوا بِالعَدلِ إنَّ اللهَ یعِظُکُم بِهِ، إنَّ اللهَ کَانَ سَمِیعاً بَصِیراً" (نساء : 58)

«بی‌گمان خداوند به شما (مؤمنان) دستور می‌دهد که امانتها را به صاحبان امانت برسانید، و هنگامی که در میان مردم به داوری نشستید، دادگرانه داوری کنید. خداوند شما را به بهترین اندرز پند می‌دهد. بیگمان خداوند دائماً شنوا و بینا بوده و می‌باشد».

از ثوبان مولای پیامبر صلی الله علیه و سلم روایت است که پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمود:  "من فارق الروح الجسد و هو بری من ثلاث دخل الجنة : من الکبر و الغلول والدین" (روایت ابن ماجة : 1956)

«کسی که روح از جسدش در حالی جدا شود که از سه چیز بری باشد، داخل بهشت می‌شود : از کبر و خیانت در غنیمت و قرض».

از ابوهریره روایت است که پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمود :  "نفس المؤمن معلقة بدینه حتی یقضی عنه" (صحیح – روایت ابن ماجئ : 6779)

«روح مؤمن به سبب قرضش معلق است تا وقتی که بجای او پرداخت شود».

از ابن عمر روایت است که پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمود :  "من مات وعلیه دینار أو درهم قضی من حسناته، ولیس ثم دینار ولادرهم" (صحیح – روایت ابن ماجة : 1958)

«هرکس در حالی بمیرد که دینار یا درهمی بدهکار باشد، از حسناتش پرداخت می‌شود، چراکه در روز قیامت دینار ودرهمی وجود ندارد».

از ابوقتاده رضی الله عنه روایت است : «پیامبر صلی الله علیه و سلم در میان آنان برخاست و فرمود : ایمان به خدا و جهاد در راه خدا بهترین اعمال هستند، مردی بلند شد و گفت : ای رسول خدا! اگر در راه خدا کشته شوم، آیا گناهانم محو می‌شود؟ پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمود : "نعم، إن قتلت فی سبیل الله و أنت صابر محتسب، مقبل غیرمدبر" «آری، اگر در راه خدا کشته شوی در حالی که صابر و در پی کسب رضای خدا و رو به دشمن بوده و به آن پشت نکنی» سپس پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمود : چی گفتی؟ آن مرد گفت : به من بگو اگر در راه خدا کشته شوم آیا گناهانم محو می‌شود؟ پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمود : آری، اگر در راه خدا کشته شوی در حالی که صابر و در پی کسب رضای خدا و رو به دشمن بوده و به آن پشت نکنی، مگر قرض که اکنون جبرئیل علیه السلام این را به من گفت» (روایت مسلم 1885/1501/3).

از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمود : "من أخذ أموال الناس یرید أداءها أدی الله عنه، و من أخذ یرید إتلافها أتلفه الله" (بخاری 2387/53/5)

«کسی که مال مردم را با نیت پس دادن، قرض بگیرد، خداوند در ادای آن به او کمک می‌کند و کسی که مالی را با نیت تلف کردن، قرض بگیرد، خداوند آن مال را تلف می‌کند».

از شعیب بن عمرو روایت است که : صهیب الخیر برای ما از پیامبر صلی الله علیه و سلم نقل کرد که : "أیما رجل یدین دینا و هو مجمع أن لایوفیه إیاه لقی الله سارقا" (صحیح – ابن ماجة : 1954)

«هر کس قرضی را بگیرد و قصد پس دادن آنرا به (صاحبش) نداشته باشد، روز قیامت بعنوان سارق به درگاه خدا پیش می‌شود».

وصلی الله وسلم علی محمد و علی آله و اتباعه الی یوم الدین

سایت جامع فتاوای اهل سنت و جماعت

IslamPP.Com