روزی همسر و دخترم را با خود برداشتم تا به مهمانی برویم، وقتی که بازگشتیم همه در ماشین بودیم و من رانندگی می کردم که ناگهان با یک چاله در خیابان برخود کردم و ماشین بر اثر آن واژگون شد، من بیهوش شدم و وقتی به هوش آمدم به من گفتند : دختر و همسرت چند ساعت بعد از تصادف فوت شدند، حال من سوال دارم : آیا من مرتکب قتل شده ام؟ یعنی دیه و کفاره بر من واجب است؟
الحمدلله،
از الله متعال مسئلت داریم که شما را بخاطر این مصیبت و صبر بر آن ماجور گرداند، و جایگزین خوبی برای شما قرار دهد.
اما اینکه آیا عملکرد شما در این حادثه بعنوان قتل خطا معتبر هست یا خیر؟ این بستگی به این دارد که آیا : مرتکب سهل انگاری و یا تجاوزی شده اید یا خیر؟ بعبارتی مرتکب افراط یا تفریط در نگهداری و یا کنترل خودرو شده اید یا خیر؟
مراد از سهل انگاری و کوتاهی، مثل مواردی همچون : سرعت بیش از حد، عدم اهتمام به وضع ماشین و تعمیر نقایص آن و ..
و مراد از تجاوز و تعدی مثل مواردی همچون : نخوابیدن و بی خوابی کشیدن که منجر به خواب آلودگی در حین رانندگی بشود، و امثال اینها که در وقوع حادثه نقش داشته باشد.
علامه ابن عثیمین در رساله "أحکام حوادث السیارات" می گوید : «هرگاه راننده (در حین رانندگی) کاری کرد تا از خطر نجات یابد، مثلا با خطر برخورد و تصادف مقابله کرد، و یا از طرف راست یا چپ وی خودرو دیگری ظاهر شود بگونه ایکه امکان توقف فراهم نباشد و راننده نیز برای دفع خطر منحرف شود و درنتیجه آن حادثه رخ دهد، و یا به چاله عمیقی برخورد کند که وجود آنرا احساس نمی کند و این موجب انحراف ماشین و نتیجتا حادثه شود، در این حالت چیزی بر او مترتب نمی شود، نه کفاره و نه دیه، زیرا او بعنوان راننده (و سُکاندار خودرو) باید کاری کند که از خطر بگریزد، پس او محسن (نیکوکار) است و راهی بر تسلط محسنین نیست».
پس اگر سرعت رانندگی شما در حدی بوده است که اجازه کنترل خودرو را می داده، با این وجود قادر به گریز از آن چاله نبودید، در این حالت چیزی بر شما نیست، نه دیه و نه کفاره، زیرا مرتکب سهل انگاری نشده اید.
و اگر با سرعت زیاد رانندگی کرده اید بگونه ایکه امکان کنترل خودرو وجد نداشته، در اینحالت به سبب سهل انگاری در امر رانندگی مسبب مرگ این دو شده اید و بایستی دو دیه و دو کفاره بدهید. اما اگر ورثه از گرفتن دیه چشم پوشی کردند، باز کفاره باید پرداخت شود، و کفاره قتل خطا عبارتست از : دو ماه پشت سر هم روزه گرفتن بدون انقطاع، به دلیل فرموده باری تعالی : «مَنْ قَتَلَ مُؤْمِناً خَطَأً فَتَحْرِیرُ رَقبَةٍ مُؤْمِنَةٍ وَ دِیَةٌ مُسَلَّمَةٌ إِلَی أَهْلِهِ إِلاَّ أَنْ یَصَّدَّقُوا – إلی قوله تعالی : - فَمَنْ لَمْ یَجِدْ فَصِیَامُ شَهْرَیْنِ مُتَتَابِعَیْنِ تَوْبَةً مِنْ اللَّهِ وَ کَانَ اللَّهُ عَلِیماً حَکِیماً» (نساء : 92)
یعنی : « کسی که مؤمنی را به خطا کشت باید برده مؤمنی را (بعنوان کفاره) آزاد کند، و خونبهایی هم به بستگان مقتول بپردازد، مگر اینکه آنان در گذرند – تا آنجا که می فرماید : - اگر هم دسترسی (به آزاد کردن برده) نداشت، باید (قاتل) دو ماه پیاپی و بدون فاصله روزه بگیرد. خداوند (این را برای) توبه (شما) مقرر داشته است و خداوند آگاه و حکیم است».
ضمنا اگر متوفی بدهکار باشد نبایستی از دیه او گذشت کنند، باید ابتدا بدهی او را از میراث متوفی خارج کنند – که دیه هم جزو میراث اوست – آنگاه می توانند با بقیه ماترک بصورت مشروع تصرف کنند و مثلا آنرا ببخشند، و اگر یکی از ورثه نابالغ باشد باید سهم او را جدا کنند و حق گذشت کردن از سهم او را ندارند.
منبع : سایت (الإسلام سؤال وجواب).
والله اعلم
وصلی الله علی نبینا محمد وعلی اله وصحبه وسلم
سایت جامع فتاوای اهل سنت و جماعت
IslamPP.Com
