من بسیار رغبت دارم که سنت پیامبر صلی الله علیه وسلم را خصوصا در مورد گذاشتن ریش رعایت کنم، اما متاسفانه به دلیل شرایطی که در کشور خود در آن به سر می بریم، رعایت این نوع از واجبات دینی بسیار سخت و دشوار شده است، اگر مثلا هر انفجاری در محله ای که سکونت داریم صورت گیرد قبل از هرکسی مرا متهم کرده و دستگیر می کنند!! و اگر مثلا به هر شهری از کشور منتقل شوم و ریش داشته باشم مرا متوقف می کنند! آیا اگر با این شرایط من ریش خود را بزنم معذور خواهم بود؟
الحمدلله،
بر مرد واجب است که ریش بگذارد، و تراشیدن آن حرام است، و احادیث صریح زیادی بر این حکم دلالت دارند، از جمله این امر نبوی صلی الله علیه وسلم : «أَحْفُوا الشَّوَارِبَ وَأَعْفُوا اللِّحَی». یعنی : « سبیلهایتان را کوتاه کنید و ریشهایتان را بگذارید» بخاری (5554) ومسلم (259) .
علامه ابن مفلح می گوید : «ابن حزم اجماع فرض بودن کوتاه کردن سبیل و گذاشتن ریش را ذکر کرده است» "الفروع" ( 1 / 130 ) .
بر هر مؤمنی واجب است که از خدا بترسد و تقوای الهی داشته باشد، واجبات شرعی را بنحو احسن انجام دهد و از محرمات اجتناب ورزد، و در این راه وسع و توان خود را بکار گیرد.
هر اندازه ایمان مؤمن قوی تر باشد، به همان اندازه هم می تواند سختی ها و مشقتهای این راه را بخاطر رضای خداوند تحمل کند. شیطان بسیار حریص است انسان را بترساند و استقامت وی را بگیرد، چنانکه الله متعال می فرماید : « إِنَّمَا ذَلِکُمُ الشَّیْطَانُ یُخَوِّفُ أَوْلِیَاءَهُ فَلا تَخَافُوهُمْ وَخَافُونِ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ» (آل عمران 175).
یعنی : « این فقط شیطان است که از دوستان خود می‌ترساند» یعنی: شیطان است که با وسوسه انگیزی خود مؤمنان را از دوستان خویش که کافران‌اند می‌ترساند و در ایشان این واهمه را القا می‌کند که گویا کفار دارای قدرت و شوکتی هستند. «پس، از آنان نترسید» یعنی: از کفار نترسید، چه آنان دوستان شیطان‌اند و محکوم به شکست ورسوایی، لذا برمبنای این ترس موهوم، از رویارویی با دشمن و دنبال نمودن وی جبون نشوید و سستی نکنید «و از من بترسید، اگر مؤمنید» پس آنچه را به شما فرمان می‌دهم، انجام دهید و منهیاتم را فرو گذارید زیرا من سزاوار آن هستم که از من پروا کرده و از اوامر و نواهی‌ام حساب ببرید، چرا که خیر و شر همه به‌دست من است.
پس شایسته مؤمن نیست که در برابر نگرانی ها و اضطرابهایی که برایش ایجاد می شود و یا اوهام تسلیم شود، و هرگاه این ترس و هراسی که شما بیان کردید حقیقی بودند نه مجرد اوهام، و احتمال تعرض به شما قوی و ظاهر باشد، در آنصورت امید داریم که عذری برای شما تلقی شود، و در تراشیدن ریش یا اسبال گناهی بر شما نباشد، و این نوعی از اکراه است، خدای متعال می فرماید : « مَنْ کَفَرَ بِاللَّهِ مِنْ بَعْدِ إِیمَانِهِ إِلَّا مَنْ أُکْرِهَ وَقَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْأِیمَانِ» (نحل 106).
یعنی : « کسانی که بعد از ایمان کافر شوند - بجز آنها که تحت فشار واقع شدهاند در حالی که قلبشان آرام و با ایمان است».
و پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند : « إِنَّ اللَّهَ وَضَعَ عَنْ أُمَّتِی الْخَطَأَ وَالنِّسْیَانَ وَمَا اسْتُکْرِهُوا عَلَیْهِ» ابن ماجة (2045) وصححه الألبانی فی صحیح ابن ماجة .
یعنی : « همانا خداوند از امت من خطا و فراموشی و آنچه بر آنها بطور اکراه و اجبار وارد شود مورد بازخواست نخواهند شد».
ولی مسلمان باید مراقب و هوشیار باشد که مبادا شیطان این شرایط را برایش تزئین کرده باشد تا او را از دوستان خود بترساند، و این سرآغاز یک سلسله تنازلات و کوتاهی ها در امور واجبات دینی اش شود، انسان باید با درون خود صادق باشد : آیا اذیتی که محتمل است حقیقی است یا خیر؟
از جناب علامه ابن عثیمین سوال شد : کسی که بنا به بروز اسبابی مجبور به تراشیدن ریشش شود، و اگر آنرا نتراشد در جان و مالش مورد اذیت و آزار قرار گیرد، آیا می تواند ریش خود را بتراشد؟
پاسخ دادند : «گمان و ظن بعضی از مردم حقیقی نیست، بعضی ها می گویند : می ترسم که اگر با ریش وارد فلان شهر شوم مرا زندانی و یا شکنجه کنند و یا چیزی شبیه آن بر سرم وارد شود، اما (این گمان) توهمی از سوی شیطان بیشتر نیست، زیرا این شهر که درباره آن چنین گمانی دارد کسانی وارد آنجا می شوند که ریش دارند – و ما آنان را می شناسیم – با این وجود از اینکه آسیبی بدانها برسد گلایه ای نکرده اند، و این برای سوال کننده یا کسی که چنین گمانی دارد تنها یک توهم است نه حقیقت، و بر مبنای این توهم جایز نیست ریش خود را بتراشد.
آری، اگر هنگام وارد شدن به شهر آنها به او گفتند : یا ریشت را می تراشی و یا تو را دستگیر و زندانی می کنیم؛ در این هنگام برای او جایز است ریش خود را بتراشد، اما تنها برای دفع اجبار و اکراه بتراشد، زیرا الله متعال برای انسان رخصت داده که برای دفع اکراه کفر کند، چنانکه می فرماید : «مَن کَفَرَ بِاللّهِ مِن بَعْدِ إیمَانِهِ إِلاَّ مَنْ أُکْرِهَ وَقَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالإِیمَانِ وَلَکِن مَّن شَرَحَ بِالْکُفْرِ صَدْرًا فَعَلَیْهِمْ غَضَبٌ مِّنَ اللّهِ» (نحل 106). یعنی : « کسانی که بعد از ایمان کافر شوند -بجز آنها که تحت فشار واقع شدهاند در حالی که قلبشان آرام و با ایمان است- اما آنها که سینه خود را برای پذیرش کفر گشودهاند، غضب خدا بر آنهاست».
پس این شخص که بر تراشیدن ریشش اجبار شده، او را گرفتند و گفتند : ریشت را بتراش وگرنه زندانیت می کنیم، بدون شک قلب او بر تراشیدن ریش خشنود نیست، اما بر او اجبار شده، اگر ریش خود را برای دفع این اجبار بتراشد گناهی بر او نیست. اما اگر توهم باشد و بترسد که او را دستگیر کنند، در اینحالت انجام حرام برای وی مباح نمی شود، زیرا انجام حرام یقینی است و این توهم غیر یقینی است» " فتاوی الحرم المدنی " ( شریط رقم : 25 ، وجه : أ ).
و اما توصیه ما برای کسانی که در خطر و تهدید حقیقی قرار دارند اینست : بهتر است بجای تراشیدن ریش آنرا کوتاه و اگر لازم شد باز کوتاه تر کنند، این از تراشیدن بهتر است.
منبع : سایت (الإسلام سؤال وجواب).
والله اعلم
وصلی الله علی نبینا محمد وعلی اله وصحبه وسلم
سایت جامع فتاوای اهل سنت و جماعت
IslamPP.Com
