اگر کسی بخواهد مرغی را سر ببرد، آیا ملزم است که مرغ را رو به قبله بخواباند و یا در هر حال و جهتی می تواند آنرا ذبح کند؟
الحمدلله،
خواباندن حیوانی که قرار است ذبح شود رو به جهت قبله واجب نیست و شرط صحت ذبح تلقی نمی شود، ولی انجام آن سنت است، یعنی اگر رو به جهت دیگری ذبح کند ذبیحه او حلال است ولی ترک سنت کرده است.
از جابر بن عبدالله رضی الله عنه روایت شده است : «ذَبَحَ النَّبِیُّ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ یَوْمَ الذَّبْحِ کَبْشَیْنِ أَقْرَنَیْنِ، فَلَمَّا وَجَّهَهُمَا قَالَ : إِنِّی وَجَّهْتُ وَجْهِیَ لِلَّذِی فَطَرَ السَّمَوَاتِ وَالْأَرْضَ عَلَی مِلَّةِ إِبْرَاهِیمَ حَنِیفًا وَمَا أَنَا مِنْ الْمُشْرِکِینَ، إِنَّ صَلَاتِی وَنُسُکِی وَمَحْیَایَ وَمَمَاتِی لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ، لَا شَرِیکَ لَهُ وَبِذَلِکَ أُمِرْتُ وَأَنَا مِنْ الْمُسْلِمِینَ، اللَّهُمَّ مِنْکَ وَلَکَ ، وَعَنْ مُحَمَّدٍ وَأُمَّتِهِ، بِاسْمِ اللَّهِ، وَاللَّهُ أَکْبَرُ، ثُمَّ ذَبَحَ» أحمد (15022) وأبو داود (2795) وابن ماجه (3121).
یعنی : «پیامبر صلی الله علیه وسلم در روز عید قربان دو قوچ شاخدار و سیاه مائل به سفیدی واخته شده را ذبح کرد، وقتی آنها را رو به قبله کرد، گفت : (إنی وجهت وجهی للذی فطر السموات و الأرض علی ملة إبراهیم حنیفا و ما أنا من المشرکین، إن صلاتی و نسکی ومحیای و مماتی لله رب العالمین لا شریک له و بذلک أمرت و أنا من المسلمین، اللهم منک و لک عن محمد و أمته، بسم الله و الله أکبر) بیگمان من رویم را به سوی ذاتی می‌کنم که آسمانها و زمین را آفریده است، و من بر دین ابراهیم حنیف بوده و از مشرکین نیستم، نمازم، قربانی، زندگی و مرگم برای الله پروردگار عالمیان است که هیچ شریکی ندارد و به این امر شده‌ام و من از مسلمانان هستم، خداوندا! (این قربانی‌ای است) از تو و برای تو، از (طرف) محمد و امتش، بسم الله و الله اکبر، سپس (حیوان را) ذبح کرد». شعیب أرنؤوط گفته : اسناد آن محتمل بر تحسین است.
و در کتاب دائرة المعارف فقهی آمده در بین آداب ذبح آمده : « فرد ذابح رو به قبله بایستد و ذبیحه اش را رو به همان سمت بگرداند، زیرا قبله، جهت رغبت به طاعت الهی است، و نقل است که ابن عمر رضی الله عنه خوردن ذبیحه ای که در جهتی غیر جهت قبله ذبح شده باشد مکروه می دانست، و هیچیک از صحابه با او مخالفت نمی کرد. همین قول از ابن سیرین وجابر بن زید نیز منقول است» "الموسوعة الفقهیة" (21/196).
و در فتاوی هیئت دائمی افتاء آمده : «مستحب است که ذابح رو به قبله بایستد، و همینطور ذبیحه را رو به قبله بگرداند، زیرا قبله شریف ترین جهات است، وانگهی رو به قبله ایستادن در طاعات مستحب است، مگر دلیلی خلاف آن دلالت کند، و اگر ذبیحه متعلق به قربانی یا هَدی (مخصوص حاجیان) باشد در آنصورت جهت قبله سنت مؤکده هم خواهد شد، و از عایشه رضی الله عنها روایت شده که پیامبر خدا صلی الله علیه وسلم فرمودند : « ضحوا وطیبوا بها أنفسکم ، فإنه لیس من مسلم یوجه ضحیته إلی القبلة إلا کان دمها وفرثها وصوفها حسنات محضرات فی میزانه یوم القیامة» وکان یقول : «أنفقوا قلیلا تؤجروا کثیرا». یعنی : «قربانی کنید و بوسیله آن نفس خود را (از گناه) پاک گردانید، هر مسلمانی که قربانی خود را رو به قبله بخواباند (و بعد ذبح کند) جز این نخواهد بود که خون و سرگین و پشم آن در روز قیامت برای او حسناتی در میزانش خواهد شد» و می فرمود : «به میزان کم انفاق کنید و اجر فراوان بگیرید».
این حدیث را عبدالرزاق در مصنف خود روایت کرده و همینطور ترمذی و ابن ماجه و بیهقی شبیه آنرا روایت کردند، هرچند بعضی از ائمه اسناد حدیث را مورد ضعف قرار داده اند، اما در فضائل اعمال به آن عمل می شود، و آنچه بیان شد را تقویت می کند، و برای همین ابن عمر و ابن سیرین خوردن ذبیحه ای که رو به قبله ذبح نشده بود را مکروه می دانستند، و اگر (ذابح) ذبیحه خود را رو به جهتی غیر از قبله بخواباند و تنها تسمیه بگوید، ذبیحه اش صحیح است اما ترک افضل نموده، و این رأی قاسم بن محمد و نخعی و ثوری و ابن منذر و دیگران است».
"فتاوی اللجنة الدائمة" (1/67).
منبع : سایت (الإسلام سؤال وجواب).
والله اعلم
وصلی الله علی نبینا محمد وعلی اله وصحبه وسلم
سایت جامع فتاوای اهل سنت و جماعت
IslamPP.Com
