در یک سایت خواندم که وانیل محتوی مقداری الکل است، و می دانیم که الکل حرام است چن آدمی را مست می کند، آیا با اینحال استفاده از انیل در تهیه شیرینیجات و غیره هم حرام است؟
الحمدلله،
(وانیل میوه گیاهی است از خانواده ثَعلَب Orchidaceae، این گیاه دارای پایه‌ای رونده بوده، دارای ساقه سبز دراز، برگ‌های متناوب، پهن، نرم، ضخیم، بیضی شکل و نوک تیز سبز و تعداد زیادی ریشه های هوایی که از کنار هر برگی بیرون می‌اید که با کمک آنها به تنه درختان مجاور می‌چسبد و بالا می‌رود، و بومی جنگلهای مرطوب قاره آمریکا است.
میوه آن به شکل غلاف لوبیا است و قبل از اینکه کاملاً برسد آن را می‌چینند و خشک می‌کنند.
دانه‌های این گیاه را پس از فرآوری تخمیر می‌کنند تا عطر مطبوع آنها بیرون بیاید و عموما بصورت پودر یافت میشود و در بعضی موارد آنرا با الکل اتیل و آب مخلوط کرده که بصورت عصاره وانیل به بازار عرضه میشود که حاوی مقداری الکل می‌باشد. عصاره وانیل ممکن است دارای شکر، شربت ذرت و یا پروپیلن گلیکول نیز باشد. معروفترین کاربرد این گیاه در شیرینی پزی و ساخت بستنی است) بنقل از : ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد، و اینترنت.
و اما حکم استفاده خوراکی از وانیل :
در ابتدا متذکر می شویم که : الکل از مواد مست کننده است، و هر مست کننده ای حرام است، ولی در اینجا دو امر در مورد الکل قابل طرح است :
اول : آیا الکل نجس است؟
دوم : آیا استفاده آن در تهیه غذا و ادویه جات تاثیری خواهد گذاشت؟
در مورد نخست باید گفت : جمهور علماء بر آنند که : نجاست خمر حسی است، اما رأی صحیح تر آنست که نجاست خمر معنوی است، یعنی خمر نجس العین نیست، در این مورد به فتوای (5562) مراجعه کنید.
و در مورد دوم باید گفت : هرگاه الکل با ادویه جات و اغذیه ترکیب شود؛ یا تاثیر آن واضح است، و یا واضح نیست. اگر تاثیر آن واضح باشد، در آنصورت : استفاده از الکل بعنوان مخلوط و همینطور استعمال آن ادویه و اغذیه حاوی الکل، حرام است، چه خوردنی باشند یا نوشیدنی ..
اما اگر ترکیب الکل در آن ادویه و اغذیه تاثیری نداشته باشد، پس استعمال الکل بعنوان مخلوط و یا استعمال آن ادویه و اغذیه که حاوی مقداری الکل است جایز است.
و فرق هست بین تناول خود الکل و بین ماده ای که در آن مقداری الکل مخلوط شده باشد، تناول الکل خالص جایز نیست، حتی مقدار اندک آن، زیرا پیامبر صلی الله علیه وسلم می فرمایند : «مَا أَسْکَرَ کثیرهُ فقلیله حرامٌ». یعنی : « هر چه مقدار زیاد آن مست کننده (و نشه آور باشد)، اندک آن نیز حرام است» مسند احمد .
ولی اگر مقداری الکل با ماده دیگری مخلوط شود، حکم آن ترکیب، آنست که فوقا ذکر شد.
بر این مبنا؛ خوردن وانیل و یا استفاده از آن در تهیه کیک و شیرینی و سایر خوراکی ها جایز است، هرچند مقداری الکل با آن مخلوط شده باشد، به دو دلیل زیر :
اول : الکل نجس نیست، بلکه پاک است.
دوم : وجود الکل تاثیری بر وانیل ندارد، یعنی کسی که وانیل می خورد مست نمی شود، و در وقت خوردن وانیل اثری از الکل ظاهر نیست، و آن مقداری که در تهیه وانیل مورد استفاده قرار می گیرد؛ مستهلک شده (یعنی از بین رفته) و اثری بر خود وانیل ندارد.
علامه ابن عثیمین می گوید : «گمان نمی رود که (مخلوط) هر نسبتی از خمر در شیئی آنرا حرام کند، بلکه اگر نسبت آن به اندازه ای باشد که تاثیر بگذارد بگونه ایکه اگر انسان از آن مخلوط بخورد مست شود، آنگاه حرام خواهد شد، اما اگر نسبت آن ناچیز باشد و اثر آن محو گردد و تاثیری (بر ترکیب) نگذارد، پس آن حلال است.
بعضی از مردم گمان می کنند که این حدیث نبوی صلی الله علیه وسلم که فرمود : «مَا أَسْکَرَ کثیرهُ فقلیله حرامٌ». یعنی : « هر چه مقدار زیاد آن مست کننده (و نشه آور باشد)، اندک آن نیز حرام است»، این معنا را دارد : اگر مقدار کمی (خمر) با (شیئی) ترکیب شود آن (ترکیب) حرام است هرچند مقدارش زیاد باشد. ولی این فهم نادرستی است، و منظور حدیث اینست : شیئی که، (تناول) مقدار زیاد آن موجب مستی میشود، ولی اگر مقدار اندکی مصرف شود موجب مستی نمی شود، حال (اگر ماده ای این خاصیت را داشته باشد) حرام است، چه مقدار زیاد آن و یا کم، زیرا چه بسا انسان مقدار اندکی را بنوشد و مست نشود و این موجب تحریک نفس برای خوردن بیشتر شود. اما اگر مست کننده ای با ماده ای مخلوط شود، و نسبت آن ماده مست کننده اندک باشد بگونه ایکه مؤثر نباشد، این (ترکیب حاصله) حلال است و داخل در معنای حدیث نمی شود».
و در بیانیه «سازمان اسلامی علوم طبی» پیرامون موضوع «مواد حرام و نجس در غذا و دارو» در تاریخ 22-24 ماه ذی الحجه سال 1415هجری آمده :
«الکل شرعا غیر نجس است، و بر طبق آنچه قبلا ذکر شد اصل در اشیاء بر طهارت است، چه الکل خالص باشد یا با آب ترکیب شده باشد، زیرا بر طبق قول راجح نجاست خمر و سایر مسکرات معنوی است نه حسی، چرا که پلید و از عمل شیطان است.
مواد غذایی که در تهیه آنها از مقدار اندکی الکل استفاده می شود بقصد آب کردن (ذوب نمودن) بعضی مواد که بوسیله آب ذوب (حل) نمی شوند مثل رنگها و نگهدارنده ها و مثل اینها، تناول آن (مواد غذایی) به دلیل شیوع آن جایز است، و چونکه بیشتر الکل اضافه شده در اثنای تهیه غذا تبخیر می شود».
و نگاه کنید به : کتاب "الفقه الإسلامی وأدلته " ( 7 / 209 – 211 ) شیخ وهبة زحیلی .
منبع : سایت (الإسلام سؤال وجواب).
والله اعلم
وصلی الله علی نبینا محمد وعلی اله وصحبه وسلم
سایت جامع فتاوای اهل سنت و جماعت
IslamPP.Com
