آيا تقليد از ائمه چهارگانه اهل سنت واجب هست؟ برخي مي پندارند که وقتي حول و حوش اجتهاد و تقليد و جايز بودن تقليد از مجتهداني بجز ائمه ي چهارگانه چيزي نوشته مي شود، اين کار نوعي طعنه و بدگويي از آنان و کم ارزش جلوه دادن ايشان است. بايد گفت اين پندار از اساس نادرست مي باشد، براي آنکه امامان چهاگانه مورد اجماع و اتفاق نظر امت اسلامي بوده و همگي آنان را دوست داشته و به آنان محبت خاصي داريم و هرگز طعن و بدگويي از آنان را برنمي تابيم و هر كدام از انها راه و روش خاصى در منهجشان داشته اند و خداوند ميداند كه كذميك به حق نزديكر هست، ولى هر كاه حق براى ما در مورد مسئله اى ثابت شود بايد از ان بيروى كنيم هر جند مخالف مذهبمان باشد. در اينجا به چند نكته مهم در مورد ائمه مذاهب و پيروى از آنها بيان ميكنيم: 1- تقليد از امامان چهارگانه براي کسي که توان اجتهاد يا اتباع (و نه تقليد) نداشته باشد جايز است ولي مسلماً واجب نيست. 2- التزام و پايبندي به يک مذهب بخصوص نه پيماني از جانب خداوند بر ما بوده و نه واجب مي باشد. 3- تقليد و پيروي از هريک از ائمه ي مذکور جايز مي باشد و همگي بر راه درست و خير و نيک مي باشند. 4- کسي که از يک امام تقليد مي کند حق ندارد از ديگر امامان بدگويي نمايد. 5- تعصب مذهبي هيچ بهره اي از دين ندارد. 6- کسي که توانايي اجتهاد داشته و يا اگر احياناً قدرت و درک کافي ادله را داشته باشد مي تواند با توجه به دلايل خويش خلاف قول ائمه عمل نمايد؛ با توجه به اين منطق که خود ائمه مي گويند: حجت با ادله است نه به خاطر سخن کسي از ما. 7- گزينش ضعيف ترين يا آسان ترين احکام از بين مذاهب چهارگانه مگر در هنگام ضرورت يا وجود دليل ارجح تر جايز نيست. 8- تلفيق و آميزش ميان مذاهب به گونه اي که تکليفي را ساقط ساخته يا حقي را از بندگان ضايع نمايد شرعاً روا نمي باشد. 9- ائمه ي اربعه رضي الله عنهم جزو معصومان از خطا و گناه نبودند، بلکه گاهي دچار خطا شده و گاه اجتهادشان صحيح مي بود ولي در هر حال به خاطر اجتهاد خويش سزاوار پاداش بودند. 10- قول ائمه درصورت صحت حديث مذهب من است و قول و نظر صحيح مي باشد، ولي نياز به فهم درست و درک معني دارد و درصورت صحيح بودن حديث براساس قواعد و ضوابطي که امام براي صحت روايت تعيين نموده است و حديثي هم طراز آن يا قوي تر از آن حديث دربرابر آن قرار نگيرد، آنگاه مذهب آن امام محسوب مي شود اما چنانچه حديث براساس شروط امام صحيح دانسته شود آنگاه امام مذکور و پيروان وي ملزم به آن نمي باشند. از اين روي ادعاهاي برخي افراد که بعضي از احاديث را صحيح دانسته و انگاه مي خواهند ديگران را نيز ملزم به التزام به آن بدارند و کساني که به آن احاديث عمل نمي کنند را گناهکار مي دانند از درجه ي اعتبار ساقط مي شود. چنانچه بسياري از احاديث نزد امام مالك رحمه الله صحيح دانسته شده و آن ها را در "الموطأ" نيز روايت کرده ولي بدان ها عمل ننموده است براي آنکه به علت هايي که قوي تر از آن مي باشند آن را نقض نموده است. در اين جا مي توان به کتاب "رفع الملام عن الأئمة الأعلام" نوشته ي شيخ الاسلام ابن تيميه رحمه الله مراجعه نمود که در آن بيان کرده که ده علت براي عمل نکردن يک فقيه به يک حديث معين وجود دارد. 11- طبيعتاً هر حديثي که در صحت و ضعف آن اختلاف وجود داشته باشد جز براي آن کسي که آن را صحيح بشمارد لازم الاتباع نمي باشد. 12- امروزه جاي شکر دارد که رويکردي قوي به سمت و سوي اجتهاد جماعي در ميان مجامع فقهي پديد آمده است و با اين رويکرد از مرحله ي تعصبات مذهبي و ديگر آفاتي که در تاريخ اسلام روي داده اند مي گذريم. 13- از جمله آثار مجامع فقهي موسوعه (دائرةالمعارف) هاي فقه اسلامي است که نمايانگر تمامي مذاهب فقهي داراي پيرو و بدون پيرو بوده و گامي پيشرو و برتر براي گردآوردن و اتحاد مسلمانان و يکصدا نمودنشان مي باشد. 14- همه ي مذاهبي که پيرواني دارند يا ندارند، نمايانگر فقه اسلامي زنده اي هستند که قادر به برکندن تمام مشکلات زندگي مي باشند و يک فقه اسلامي به تنهايي اين توان را ندارد. 15- با توجه به اينکه ادله گردآوري شده و احاديث نيز چمع آورده شده اند، بر همه ي طلاب علم ضروري است که از مرتبه ي تقليد به مرتبه برخاسته و به درجه ي اتباع براساس بصيرت و فهم درست دست يابند. خداوند متعال مى فرمايد: { قُلْ هَذِهِ سَبِيلِي أَدْعُو إِلَى اللَّهِ عَلَى بَصِيرَةٍ أَنَا وَمَنِ اتَّبَعَنِي وَسُبْحَانَ اللَّهِ وَمَا أَنَا مِنَ الْمُشْرِكِينَ} (يوسف:108) يعني: « بگو اين است راه من كه من و هر كس پيروىام كرد با بينايى به سوى خدا دعوت مىكنيم و منزه استخدا و من از مشركان نيستم.» 16- چنانچه براي ما اثبات گردد که يکي از ائمه درباره ي حكم مسأله اي دچار اشتباه شده باشد پس از آن ديگر براي ما تقليد از وي جايز نخواهد بود ولي دليل هم نمي شود که طعن و بدگويي از وي نيز روا نمي باشد چون همگي ما گاه دچار خطا و اشتباه گشته و گاه راه درست مي جوييم و هيچ کدام معصوم نمي باشيم و چه بسا اگر ما نيز در اين مسير گام برداشته و به اجتهاد مي پرداختيم و در آن پيش مي رفتيم دچار اشتباهات فاحشي مي گشتيم. همانطور که خوانندگان عزيز مي دانند بسياري از علماي معروف و به نام عصر و زمان ما اجتهادات و فتاوايي صادر کرده اند که دليل و برهان محکمي از جانب خداوند برآن ها نيست. از خداوند تبارک و تعالي هدايت و بهروزي را براي تمام مسلمانان و تمام مذاهب اهل سنت و جماعت خواستاريم. ترجمه: مسعود مصدر: سايت نوار اسلام IslamTape.Com | 
