فرقی بین حج و نشستن بعد از نماز صبح تا وقت طلوع خورشید که بعد از آن دو رکعت نماز خوانده می شود در چیست که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرموده هرکس چنین کند مانند یک حج کامل است؟
الحمدلله،
درباره نشستن (نخوابیدن) بعد از نماز صبح تا وقت طلوع خورشیدن و خواندن دو رکعت نماز بعد از آن (که به نماز اشراق معروف است) حدیثی از پیامبر صلی الله علیه وسلم وارد شده است : «مَنْ صَلَّی الْغَدَاةَ فِی جَمَاعَةٍ ثُمَّ قَعَدَ یَذْکُرُ اللَّهَ حَتَّی تَطْلُعَ الشَّمْسُ ، ثُمَّ صَلَّی رَکْعَتَیْنِ ، کَانَتْ لَهُ کَأَجْرِ حَجَّةٍ ، وَعُمْرَةٍ ، تَامَّةٍ ، تَامَّةٍ ، تَامَّةٍ» روایت ترمذی (586) از حدیث انس بن مالک رضی الله عنه.
یعنی: «هرکس نماز صبح را همراه جماعت بخواند، سپس سرجای خود بنشیند و ذکر الله تعالی نماید تا آنکه خورشید طلوع می کند، سپس دو رکعت نماز بخواند، برای او اجری همانند اجر حج و عمره ای تمام و تمام و تمام نوشته می شود».
البته جمعی از محدثین این حدیث را ضعیف دانسته اند، ولی برخی دیگر همچون علامه البانی و ابن باز رحمهما الله حدیث را حسن می دانند. (صحیح سنن الترمذی و "فتاوی الشیخ ابن باز" (25/171) .
درباره این حدیث از جناب علامه ابن باز سوال شد که اینگونه پاسخ دادند : «این حدیث طرق دیگری دارد که با وجود آن ایرادی بر حدیث نخواهد بود، و بعنوان حسن لغیره معتبر است، و مستحب است بعد از طلوع خورشید به اندازه یک نیزه یعنی بعد از بیست دقیقه یا یک ربع از طلوع این نماز خوانده شود». "فتاوی الشیخ ابن باز" (25/171) .
ظاهر حدیث اینگونه است که هرکس چنین کند اجر یک حج و عمره کامل را کسب می کند، و این فضل الله متعال است که به هرکس بخواهد عطاء می کند.
و از جناب علامه ابن عثیمین درباره معنای حدیث مذکور سوال شد : آیا معنی آن اینست که هرکس چنین کند مثل اجر حج و عمره را کسب می کند یا معنی دیگری دارد؟
پاسخ دادند : «اولا در مورد (صحت یا ضعف) این حدیث کلام هست، چراکه بسیاری از حفاظ آنرا تضعیف کرده اند، ثانیا : به فرض صحت آن باید گفت که در اجر و ثواب قیاسی نیست، چه بسا انسان برای عمل قلیلی ثواب عمل کثیری دریافت می کند؛ زیرا اجر و ثواب فضلی از الله عزوجل است که به هرکه بخواهد می دهد». "اللقاء الشهری" (74/22) .
و اما فرق بین نشستن بعد از نماز صبح و خواندن دو رکعت بعد از آن و بین ادای حج و عمره در آنست که : اولا : حج نیاز به بذل و خرج مال و سفر کردن و تحمل سختی دارد، ثانیا : حج بر انسان توانا فرض است و رکنی از ارکان اسلام می باشد، و این نشستن و ذکر و نماز آن تنها در ثواب مشابه حج است، و معنی حدیث این نیست که هرکس چنین کند حج و عمره را انجام داده باشد و از دوش وی ساقط شود!
همانطور که مثلا در احادیث وارد شده که : هرکس در طول روز یکصد بار بگوید : (لا إله إلا الله وحده لا شریک له) بمانند آنست که ده برده را آزاد کرده باشد، حال اگر کسی کفاره سوگند داشته باشد (که یکی از موارد کفاره آزاد کردن برده است) و این ذکر را بگوید جایگزین کفاره اش نخواهد شد.
مشهور است که اهل علم در مسائلی مانند این قضایا می گویند : «المشابهة فی الجزاء، لا فی الإجزاء». یعنی : مشابهت در پاداش است نه اینکه جای آنرا بگیرد.
و مقصود از این حدیث : ترغیب مسلمانان برای نشستن در مسجد تا طلوع خورشید و مشغول شدن به ذکر و اوراد، و در نهایت خواندن دو رکعت نماز و بعد بیرون رفتن و بدنبال روزی رفتن ..
والله اعلم
وصلی الله علی نبینا محمد وعلی اله وصحبه وسلم
سایت جامع فتاوای اهل سنت و جماعت
IslamPP.Com
